Κάτι συμβαίνει στο βασίλειο των ιαπωνικών βιβλίων εκμάθησης.
Υπάρχει μια αντίληψη πως τα βιβλία εκμάθησης ιαπωνικών μας διδάσκουν μια εκδοχή του συντακτικού, παραποιημένη, ώστε να ταιριάζει στο δυτικό συντακτικό. Με λίγα λόγια, το βιβλίο που σε μαθαίνει τη γλώσσα, για να μην σε “μπερδέψει”, απλοποιεί και δυτικοποιεί πολλά στοιχεία του συντακτικού, ώστε να γεμίσουν τα κουτάκια που έχεις ήδη στο μυαλό σου. Σε μερικές περιπτώσεις δίνουν την εντύπωση πως πρώτα μεταφράζουν και μετά βγάζουν τον διδακτικό κανόνα. Και η άποψη πως τα ιαπωνικά έχουν “δύσκολο” και “παράλογο” συντακτικό, διαιωνίζεται.
Τα Κάντζι είναι δύσκολα, ναι. Απαιτούν αφοσίωση και χρόνο. Η γραμματική και το συντακτικό όμως όχι. Είναι απλά, και λογικά, και όμορφα στην τεχνική απλότητα τους. Μοιάζουν περισσότερο με τουβλάκια λέγκο παρά με εξωτικούς κανόνες που πρέπει να μάθεις έναν έναν για να περάσεις μερικά τεστ. Και το καλύτερο; Ελάχιστες εξαιρέσεις στους κανόνες.
Δεν υπάρχει καμία απόπειρα (που να γνωρίζω) να φτιαχτεί ένα βιβλίο εκμάθησης που να είναι πιο κοντά στην ιαπωνική συντακτική λογική. Ο μόνος που προσπάθησε να αποκαταστήσει την τάξη και να φέρει στην επιφάνεια τo ιαπωνικό συντακτικό ήταν ο Jay Rubin στο Making Sense of Japanese: What the Textbooks Don’t Tell You. (απαραίτητο ανάγνωσμα αν έχεις τελειώσει με τα βασικά!)
Τα ιαπωνικά όπως διδάσκονται σε Ιάπωνες
Ο καλύτερος τρόπος να κατανοήσεις την ιαπωνική γραμματική και συντακτικό, είναι να χρησιμοποιήσεις διδακτικό υλικό που να απευθύνεται σε μικρά παιδιά. Είναι ο ευκολότερος και ο πιο προσβάσιμος τρόπος όμως; Σαφώς και όχι. Για τον πολύ απλό λόγο ότι για να φτάσεις σε επίπεδο να μπορείς να παρακολουθήσεις άνετα ένα βιβλίο για παιδιά δημοτικού, πρέπει να έχεις μελετήσει λεξιλόγιο και κάντζι, σχεδόν 2 χρόνια (σίγουρα δηλαδή να βρίσκεσαι σε επίπεδο Ν4, μην σου πω και αρκετό από Ν3 για να μην αναλώνεσαι να ψάχνεις συνεχώς στο λεξικό).
Ας πούμε όμως ότι διάβαζες κάθε μέρα, έκανες τις επαναλήψεις των Κάντζι, έχεις τελειώσει και τους δύο τόμους του Genki ή του Minna no Nihongo και είσαι πανέτοιμος-η να κάνεις ένα βήμα παραπάνω. Και θα έπρεπε να το κάνεις όσο το δυνατόν γρηγορότερα. Έχω δύο προτάσεις βιβλίων που από προσωπική εμπειρία με βοήθησαν πολύ να ξεφύγω από την textbook εικόνα των ιαπωνικών που μου είχαν δημιουργήσει τα βιβλία εκμάθησης. Υπάρχουν πολλά βιβλία, που μπορεί να χρησιμοποιήσεις για αυτό το σκοπό. Λέξεις κλειδιά για να ψάξεις είναι 小学生shougakusei και 文法 bunpou. H εκδοτική παραγωγή των παιδικών και σχολικών βιβλίων στην Ιαπωνία, είναι πραγματικά τεράστια. Διάλεξα αυτά συγκεκριμένα γιατί είχα διαβάσει καλές κριτικές και γιατί πάντα ήθελα να διαβάσω ένα βιβλίο σχολικό με τον ドラえもん (Doraemon).
Εδώ ο Doraemon σε διδάσκει γραμματική και συντακτικό!
Στο ドラえもんの国語おもしろ攻略 文法力がつく, το συμπαθές τρωκτικό σε βοηθάει όπως λέει και τίτλος, να αποκτήσεις δυνατό συντακτικό με διασκεδαστικό τρόπο. Απευθύνεται στις δύο τελευταίες τάξεις του δημοτικού και συνοψίζει όσα έχεις ήδη διδαχθεί (σαν μαθητής ιαπωνικού δημοτικού σχολείου εννοώ) και σε προετοιμάζει για τις εισαγωγικές στην μέση εκπαίδευση.
Από πρώτη εικόνα μπορεί να αναρωτηθεί κάποιος για το πόσο αναλυτικό μπορεί να είναι εάν μάνγκα αφιερωμένο στο συντακτικό. Συνοψίζει όλες τις γνώσεις που πρέπει να έχεις για να μπεις στη μέση εκπαίδευση σε διασκεδαστικό τρόπο. Παράλληλα, εξηγεί περίπλοκους όρους γλωσσολογίας (όπως κατηγόρημα, επιθετικός προσδιορισμός κλπ) με απλό και κατανοητό τρόπο ενώ ο συνδυασμός με αστεία και γκάφες του Νομπιτα και της Χίμε ξεκουράζει και διασκεδάζει παιδιά και (ενηλίκους) σπουδαστές ιαπωνικών 😊. Τέτοιου είδους βιβλία θα έπρεπε να είναι διαθέσιμα σε όλες τις γλώσσες!
Σίγουρα, μερικά κεφάλαια δεν θα είναι χρήσιμα σε σένα, σαν σπουδαστή γλώσσας. Δεν χρειάζεσαι φαντάζομαι ιδιαίτερη καθοδήγηση να καταλάβεις πως λειτουργούν τα ρομάτζι και τα οκουριγκάνα, αλλά θα πρότεινα να διαβάσεις ακόμα και αυτά τα κεφάλαια, κάποιο λεξιλόγιο θα τσιμπήσεις στην πορεία.
Χρήσιμα κεφάλαια: ορισμοί του υποκειμένου και του κατηγορήματος, ήδη γλωσσικών προσδιορισμών, συντακτική εξάρτηση. Ακόμα πιο χρήσιμα κεφάλαια: Ανάλυση πρότασης, τα 10 μέρη του λόγου. Μια μικρή έκπληξη θα σε περιμένει με τις κλίσεις ρημάτων και επιθέτων, καθώς άλλο εννοούν σαν κλίση οι Ιάπωνες κι άλλο το βιβλίο εκμάθησης που έχεις χρησιμοποιήσει. Έξτρα χρήσιμο: λέξεις που εύκολα μπορείς να μπερδέψεις τα -rareru, τα -souda και τα -youni. Είδες ακόμα και οι μικροί Ιάπωνες τα μπερδεύουν αυτά, υπομονή!
Μια επιλογή για πιο προχωρημένους
小学&中学入試 まとめ上手 敬語と言葉のきまり Σύνοψη για τις Εξετάσεις Δημοτικού & Γυμνασίου, Γλώσσα Ευγενείας (Κέιγκο) και Κανόνες Γλώσσας.
Το πολυυυυυ μικρό αυτό βιβλίο, μόλις 95 σελίδες και μικρού φορμάτ είναι καταπληκτικό, γεμάτο πληροφορίες συνοδεύεται από σελφ-τεστ που μπορείς να κάνεις στο τέλος και από το απαραίτητο Κόκκινο Φύλλο!. Πολύ καλά οργανωμένο, με τα πινακάκια του, χωράει όσα θα χώραγε ένα μεγάλο βιβλίο συντακτικού και γραμματικής. Η συμπυκνωμένη πληροφορία που περιέχει το κάνει κατάλληλο για επαναλήψει. Αυτός είναι και ο σκοπός του άλλωστε, να προετοιμάσει για τις εισαγωγικές εξετάσεις στη μέση εκπαίδευση. Το μόνο του μειονέκτημα είναι ότι η σχετικά μικρή γραμματοσειρά του και το δύσκολο λεξιλόγιο δεν το κάνει φιλικό σε σπουδαστές γλώσσας που δεν έχουν συνηθίσει να διαβάζουν Κάντζι σε μικρή γραμματοσειρά.
Καλύπτει τα εξής: κέιγκο, απλή γραμματική, προχωρημένη γραμματική, ανάλυση της σύνταξης, μέρη του λόγου, particles. Οι πληροφορίες είναι οργανωμένες σε δισέλιδα, με πίνακες και λίστες και κάθε κεφάλαιο έχει και μικρό τέστ στο κάτω μέρος της σελίδας. Εδώ βοηθάει το κόκκινο φύλλο που ανέφερα πιο πάνω, κρύβει τις απαντήσεις που είναι τυπωμένες σε κόκκινο χρώμα για να μην μπορείς να “κλέψεις”.
Με το διάβασμα αυτού του βιβλίου ξαφνικά ανακαλύπτεις πόσο πολύ διαφέρει η δυτικοποιημένη θεωρία που έχεις μάθει μέχρι τώρα. Πχ. αυτό που έχεις μάθει σαν αρνητική κλίση του ρήματος, δεν είναι πλέον ρήμα, είναι επίθετο και συμπεριφέρεται ώς τέτοιο. Αυτό που νόμιζες ότι ήταν η κατάληξη της κλίσης, είναι ένα ολοκαίνουργιο βοηθητικό ρήμα. Δεν κάνεις καμία χάρη στον εαυτό σου αν συνεχίζεις να μελετάς τα ιαπωνικά με διαστρεβλωμένο συντακτικό.
Και κάτι για όσους δεν βρίσκονται ακόμα στο επίπεδο αυτό αλλά θέλουν να μελετήσουν από μια καλή γραμματική.
Αν δεν έχεις κατακτήσει ακόμα το κατάλληλο λεξιλόγιο για να μπορέσεις να μελετήσεις γραμματική και συντακτικό στην γλώσσα τους η καλύτερη επιλογή που μπορείς να κάνεις είναι το A Dictionary of Basic Japanese Grammar 日本語基本文法辞典 των Seiichi Makino, Michio Tsutsui. Κατανοητό με πολλά παραδείγματα και εύκολο να ψάξεις αυτό ακριβώς που σε ενδιαφέρει ανά πάσα στιγμή. Πιστεύω πως μπορεί να σου προσφέρει όλα τα βασικά για να προχωρήσεις σε ανώτερο επίπεδο.